Choroba popromienna to poważne schorzenie, na które składa się zespół objawów zależnych od dawki wchłoniętego przez organizm promieniowania jonizującego. Zwykle ryzyko napromieniowania pojawia się przy większej niż 1 Gy dawce. Często też jest mylone z odczynem popromiennym, czyli ubocznym efektem onkologicznej radioterapii. Jakie są jego dokładne objawy i jak wygląda leczenie?

Czym jest choroba popromienna?

Choroba popromienna to zespół objawów chorobowych, wywołanych przez groźne dla ludzkiego organizmu promieniowanie jonizujące. Na przebieg i objawy choroby mają wpływ pochłonięta dawka promieniowania oraz wiek osoby objętej promieniowaniem. Wysokość dawki wpływa też na stopień uszkodzenia narządów oraz układów. Odpowiedzialne za chorobę promieniotwórcze izotopy przedostają się do organizmu poprzez: drogę oddechową, pokarmową oraz krew. Warto wiedzieć, że napromieniowanie jest czymś innym niż odczyn popromienny występujący u pacjentów po zabiegu radioterapii. Chociaż z jonizującym promieniowaniem mamy do czynienia na co dzień, przekroczenie obojętnego stężenia skutkuje poważnymi zdrowotnymi konsekwencjami. Przykładem może być awaria reaktora jądrowego w Czarnobylu na Ukrainie w 1986 r.

Jakie są objawy choroby popromiennej?

Choroby popromienne mogą przebiegać na różne sposoby. Ostra odmiana występuje wtedy, gdy objawy uwidaczniają się od razu lub do 2. tygodni po napromieniowaniu. Przewlekła postać jest trudniejsza do wykrycia, a objawy są przez wiele lat niewidoczne. W przypadku ostrej postaci lekarze wyróżniają następujące objawy choroby popromiennej:

  • Subkliniczne. Osłabienie i limfopenia (obniżenie liczby limfocytów we krwi). Nie występuje ryzyko zgonu.

  • Hematologiczne. Do osłabienia i limfopenii dochodzi obniżenie odporności, anemia oraz tzw. skaza krwotoczna (krwawienia narządów i układów).

  • Jelitowe. Krwawe biegunki, krwawienia tkanek i narządów, niedrożność jelit, obrzęki czy odwodnienie. Wysoka śmiertelność (50-100%).

  • Mózgowe. Drgawki, utrata przytomności, gorączka, problemy z oddychaniem, wodnista biegunka oraz zaburzenia układu sercowo-naczyniowego. Zgon następuje zwykle po 2-3 dniach.

  • Enzymatyczne. Utrata przytomności zakończona śmiercią.

Jak leczyć skutki napromieniowania?

Po zdiagnozowaniu napromieniowania, lekarz radiolog rozpoczyna właściwe leczenie. Poprzedza je wykonanie odpowiednich testów, pozwalających na wykrycie zagrożenia chorobą. Na jego występowanie świadczą wykryte we krwi markery tzw. mikroRNA. Na leczenie składa się stosowanie odpowiednich środków tzw. homeostazy ustrojowej (wewnętrznej równowagi organizmu). Preparaty te mają na celu regenerację oraz zrekonstruowanie uszkodzonych narządów wewnętrznych i zewnętrznych. W leczeniu używa się tzw. środków przeciwdrobnoustrojowych chroniących przed wirusami, grzybami i bakteriami oraz wywołujących proces hematopoezy szpikowej.

Terapia zakłada także użycie preparatów i płynów krwiopochodnych oraz antybiotyków. Wszystko jednak zależy od rodzaju choroby popromiennej. W przypadku jelitowej postaci zaleca się pozajelitowe żywienie. W ten sposób zapobiegnie się podrażniania wymagającego naprawy przewodu pokarmowego. Co ciekawe, w 2015 r. powstał pierwszy na świecie lek do walki ze skutkami napromieniowania. Tzw. neupogen został zatwierdzony przez amerykańską instytucję FDA – Agencję Żywności i Leków. Chociaż jest stosowany od 1991 r. i pierwotnie zalecany u pacjentów przechodzących chemioterapię, jego właściwości pozwalają na ochronę komórek krwi. Lekarze wciąż jednak szukają skutecznego sposobu na wyleczenie uszkodzonych płuc i układu pokarmowego.