Ubezpieczenie społeczne ma na celu zapewnienie socjalnej ochrony osobom, które nie mogą z określonych powodów na siebie pracować. Dotyczy to w szczególności osób, które nie mogą się utrzymać z własnej pracy, a więc inwalidów, ciężko chorych, kobiet w ciąży czy emerytów. W jego ramach przez wyznaczony okres wypłacane są świadczenia. Jest również głównym elementem państwowej polityki socjalnej.

Definicja ubezpieczenia społecznego 

Ubezpieczenie społeczne stanowi pewnego rodzaju porozumienie z daną instytucją, które umożliwia uzyskanie odszkodowania za poniesione straty. Jest systemem pieniężnych i rzeczowych świadczeń, które zabezpieczają pracowników i ich rodziny w takich sytuacjach jak: choroba, podeszły wiek, śmierć, macierzyństwo (w tym: urlop macierzyński lub tacierzyński) oraz niezdolność do pracy. Dodatkowe opcje oferują odpłatne usługi ubezpieczeniowe. Natomiast świadczenia rodzinne finansowane są przez państwo.

Z czego składa się ubezpieczenie społeczne? 

Obowiązkiem płatników jest naliczenie oraz opłacenie składek za ubezpieczonych. Na społeczną polisę składają się:


  1. Ubezpieczenie rentowe. W jego zakresie wypłaca się wyznaczoną kwotę pieniężną osobom niezdolnym do podjęcia pracy np. niepełnosprawnym czy chorym. Natomiast tym, które utraciły bliskiego członka rodziny (żywiciela) należy się renta rodzinna. Świadczenie rentowe przysługuje głównie osobom niezdolnym do pracy oraz posiadającym wyznaczony okres składkowy i nieskładkowy. Przypada również w udziale gdy niemożność pracy powstała podczas zatrudnienia lub w przeciągu 1,5 roku od jego ustania.

  2. Ubezpieczenie emerytalne. Obywatelom, którzy osiągnęli pewny wiek (60 lat kobiety, 65 lat mężczyźni) przysługuje ustalony dochód.

  3. Ubezpieczenie chorobowe. Zapewnia ochronę osobom, które nie mogą podjąć pracy ze względu na sprawowanie opieki nad członkiem rodziny, chorobę, niepełnosprawność czy urlop macierzyński. Inaczej niż ubezpieczenie zdrowotne obejmuje również świadczenia: opiekuńcze, rehabilitacyjne i wyrównawcze.

  4. Polisa wypadkowa. Zabezpiecza objęte nim osoby w przypadku choroby zawodowej czy wypadku podczas wykonywania pracy. Nie przysługuje jednak w sytuacji przebywania w stanie nietrzeźwości czy pod wpływem niedozwolonych substancji lub środków odurzających.

Składki społeczne

Składki na ubezpieczenie społeczne i wysokość stopy procentowej w przypadku ochrony od wypadków określa odpowiednia ustawa. Jej wysokość ustalana jest inaczej dla pojedynczych płatników. Wiąże się to z rodzajami zawodowych zagrożeń i ich następstw. Obowiązująca wysokość składek dla polis wynosi:

  • 8% (podstawy wymiaru) – dla rentowej,

  • 19,52% (podstawy wymiaru) – dla emerytalnej,

  • 1,8% (podstawy wymiaru) – dla wypadkowej, ustalona dla mniej niż 9 ubezpieczonych. W przypadku większej grupy, wysokość składki ustala ZUS.

  • 2,45% (podstawy wymiaru) – dla chorobowej.

Składki opłacają płatnicy tj. pracodawca lub osoba prowadząca własną działalność gospodarczą. Polisy emerytalne i rentowe finansują za to płatnik składek i ubezpieczony. Składki na chorobowe płacą z własnych środków ubezpieczeni, a na wypadkowe – płatnicy składek. Z kolei osoby opłacające składki na własną rękę, pokrywają samodzielnie wszelkie koszty.


Opłacane składki trafiają następnie do utworzonego przez ZUS indywidualnego konta. 2,92% składki emerytalnej dostarcza się do tzw. OFE (Otwartego Funduszu Emerytalnego) lub (do wyboru) na subkonto ZUS. Osoby fizyczne opłacające indywidualnie składkę powinny ją opłacić do 10 dnia kolejnego miesiąca. Gospodarstwa pomocnicze, zakłady finansowe i jednostki budżetowe mają na to czas do 5 dnia. Natomiast pozostali podatnicy – do 15.