Konserwacja zabytków to praca, która wydaje się nie mieć końca. Wpływ czasu jest nie do zatrzymania i nawet najtrwalszy materiał nie jest w stanie mu się przeciwstawić. Naszym obowiązkiem jest chronić cenne dziedzictwo w postaci obiektów architektury, dzieł sztuki oraz wartościowych wyrobów rzemieślniczych poprzez ich renowację. Zajmujący się tym konserwator korzysta z wielu technik, w tym z pozłotnictwa.
Zastosowanie pozłotnictwa
Pozłotnictwo jest rodzajem rzemiosła, które obejmuje pokrywanie podłoża – najczęściej drewna lub tynku – metalem szlachetnym. Znane jest już od czasów starożytnych i związane jest wysokim statusem złota kojarzonego z bogactwem. Rozwój technik pozłotniczych wynika z prób zastąpienia go tańszymi, ale równie estetycznymi materiałami. Swoje zastosowanie pozłotnictwo znajduje w sztukach plastycznych oraz rzemiośle artystycznym. Za jego pomocą wykonywano zdobienia zarówno teł, jak i detali obrazów. Złocone były i są też elementy wnętrz – między innymi ramy obrazów oraz luster, elementy mebli, sztukaterii czy fresków. Współcześnie z technikami pozłotniczymi spotykamy się w sferze architektury oraz stuki sakralnej. Z tego też powodu usługami w tym zakresie zajmują się pracownie konserwacji zabytków takie jak ta, którą prowadzi Daniel Nowacki. Złocenie powierzchni nie znajduje obecnie innego zastosowania – ostatnie przypadki użycia tej techniki w zdobieniu dzieł sztuki datuje się na wiek XX, kiedy to korzystał z niej Gustaw Klimt.
Metody pozłotnictwa
W zakresie technik pozłotniczych wyróżnić możemy kilka metod, jednak powszechnie używano dwóch. Pierwszą jest pozłacanie na pulment, określane też mianem pozłacania na połysk. Polega ona na przyklejaniu płatków do specjalnego gruntu, czyli pulmentu, który uprzednio zwilżany był spoiwem. Tak uzyskana powierzchnia podatna jest jednak na wilgoć i z tego powodu techniki tej nie można wykorzystywać na elementach zewnętrznych. Zazwyczaj stosowana była malarstwie i rzeźbie, introligatorstwie, dekoracjach wnętrz. Pozłacanie na mikstion, inaczej pozłacanie pokostowe lub pozłacanie na mat to druga z technik pozłotnictwa. Tu złocenie odbywało się poprzez przyklejenie płatków metalu do gruntu przy użyciu spreparowanego spoiwa – mikstionu. Mikstion wykonywany był zazwyczaj z mieszanki oleju lnianego, żywicy oraz sykatyw poddawanej gotowaniu. Obecnie spotkać możemy również mikstiony na bazie żywicy syntetycznej. Tą metodą złocono detale architektoniczne, rzeźby czy elementy krat oraz bram.
Pozłotnictwo a renowacja zabytków
Jak już wcześniej wspomnieliśmy, pozłotnictwo wykorzystywane jest współcześnie głównie na gruncie konserwacji obiektów zabytkowych. W wielu przypadkach prace związane ze spowolnieniem procesów degradacji oryginalnych elementów budynku nie wystarczą i konieczne jest uzupełnienie brakujących lub ich odnowa. Temu służą właśnie usługi pozłotnictwa. W przypadku renowacji kościołów najczęściej wykonywane jest pozłotnictwo elementów architektury takich jak sztukaterie oraz mebli sakralnych – ołtarzy, ale też konfesjonałów. Bez problemu odnowione mogą zostać przedmioty o świeckim charakterze – na przykład zabytkowa stolarka.
