O jakości zebranych plonów zbóż decyduje nie tylko odpowiednia technika uprawy. Równie istotną rolę odgrywa tak zwana obróbka pożniwna, na którą składa się oczyszczanie, suszenie oraz konserwowanie ziaren. Dzięki temu są one zdatne do dłuższego magazynowania, ale także zostaną lepiej wycenione w skupie. W jaki sposób przebiega sam proces czyszczenia materiałów?
Jaki jest cel oczyszczania zboża?
Plony nie zawsze od razu mogą być dostarczone do skupu. Często decydującym czynnikiem są zbyt niskie ceny oferowane dla rolników w tych miejscach. Ponadto wiele mniejszych gospodarstw wykorzystuje zebrane zboże na własny użytek. Niezależnie od sytuacji, ziarno wymaga jeszcze przed suszeniem również oczyszczenia. Zanieczyszczenia po zbiorze kombajnowym dzieli się na dwa podstawowe rodzaje – użyteczne oraz nieużyteczne. Do pierwszych zalicza się frakcje, które można wykorzystać na przykład do przygotowania paszy, czyli poślad bądź ziarna gorszej jakości. Drugie to z kolei kamienie, piasek, łuski, plewy, resztki chwastów, grudki ziemi, kawałki słomy. Wszystkie one wymagają oddzielenia, aby uzyskać materiał podstawowy.
Oczyszczanie ma też szczególne znaczenie dla dalszych procesów, którym poddaje się zbiory. Mowa przede wszystkim o osuszaniu, które przebiega szybciej. Ponadto usunięcie niepożądanych frakcji zapobiega rozwojowi grzybów, pleśni i szkodników, doprowadzających do zjawiska samozagrzania ziarna. W efekcie plon zostaje spisany na straty, ponieważ nie nadaje się do spożycia, a to z kolei pociąga za sobą negatywne konsekwencje finansowe dla rolnika. Obecnie proces czyszczenia przebiega szybko dzięki zastosowaniu nowoczesnych maszyn oraz sit.
Jakie są etapy oczyszczania ziarna?
W ramach pożniwnej obróbki przeprowadza się występne oraz właściwe czyszczenie, które następuje po jego osuszeniu. Warto zaznaczyć, że poza wyżej wymienionymi kwestiami, skupy ziarna mają odgórnie przyjęte wymagania jakościowe, jakie musi spełniać dostarczany produkt. Od tego też zależy jego wycena. Z tego względu stopień zanieczyszczeń nie może przekraczać 12%. Co więcej, już wstępne oczyszczanie pozwala na zmniejszenie wilgotności materiału. O ile niegdyś tego rodzaju procesy wykonywało się ręcznie, o tyle teraz istnieje szereg zmechanizowanych technologii, które w znacznym stopniu przyspieszają tę czynność. Urządzenia są wyposażone w odpowiednie sita, których produkcją zajmuje się między innymi Wytwórnia Sit „Sitono” z miejscowości Stroszki. Są one wykonywane z dobrej gatunkowo stali ocynkowanej czy kwasoodpornej i najczęściej powstają w wyniku obróbki nazywanej perforacją. Powierzchnia blachy jest pokryta okrągłymi lub podłużnymi oczkami o zróżnicowanych wymiarach.
Jakie maszyny pomogą w obróbce zboża?
Jak zostało już wyżej wspomniane, proces oczyszczania może odbywać się z wykorzystaniem sit, ale również strumienia powietrza. Drugi z wymienionych sposobów wykorzystują tak zwane aspiratory. Lekkie zanieczyszczenia oraz pyły są unoszone przez powietrze, które zasysa wentylator. Inna prosta maszyna stosowana w tym celu to przenośnik ślimakowy z segmentem sitowym. Podczas przenoszenia materiału niepożądane frakcje zostają oddzielone od właściwych. Kryterium podziału stanowi w tym przypadku wielkość oraz kształt ziaren. Pod tym kątem dobiera się również wspomniane sita.
Na szczególną uwagę zasługują jednak czyszczalnie sitowo-pneumatyczne, nazywane wialniami. Umożliwiają one obróbkę polegającą zarówno na wstępnym, jak i dokładnym oczyszczaniu plonów. Używa się ich nie tylko do przygotowywania różnego rodzaju zbóż, ale także warzyw oraz owoców. Niegdyś urządzenia występowały jako samodzielne maszyny, ale obecnie mogą stanowić także integralną część młocarni lub kombajnów. Należy zaznaczyć, że nierzadko błędnie określa się je jako młynki. W odróżnieniu od nich wialnie są wyposażone w sita, a wytwarzany strumień powietrza ma znacznie mniejszą moc. Inna jest także zasada podziału frakcji obrabianego materiału.
Czyszczalnie sitowo-pneumatyczne składają się z trzech podstawowych elementów, czyli kolejno zbiornik zasypowy, przesiewacz sitowy oraz rozdzielacz pneumatyczny. Drugi podzespół jest wyposażony w co najmniej dwa sita do wialni o różnym rozmieszczeniu oraz rozmiarze oczek. Górne sito ma za zadanie oddzielić zboże od większych zanieczyszczeń, takich jak kłosy, słomy, ale też lżejsze pyły. Po przesianiu plonów wymienione pozostałości zostają usunięte przez zagarniacz. Na drugim sicie, które znajduje się na dole, eliminuje się zanieczyszczenia w postaci piasku, nasion chwastów, a także łusek. Cały proces jest możliwy dzięki temu, że elementy są zamontowane na wspornikach poruszających się w sposób posuwisto-zwrotny. Wykorzystanie wialni z dobrej jakości sitami umożliwia uzyskanie frakcji ziarna zdatnego zarówno do konsumpcji, jak i wyrobu paszy.