Ikonopisanie oznacza tworzenie ikon, czyli malarskich wyobrażeń wizerunków świętych postaci z kręgu religii chrześcijańskiej Kościołów wschodnich. Tradycyjne ikony (z greki: eikón, czyli obraz) niezmiennie od stuleci powstają na desce, według ściśle określonych zasad i technik wykonania. Dawniej ich pisaniem zajmowali się głównie mnisi, obecnie zaś ikonę wykonać może każdy, mając do dyspozycji odpowiednie narzędzia, wiedzę oraz materiały. Na czym więc polega ikonopisanie?
Pisanie ikon od podstaw, czyli znajomość kanonu
Aby móc napisać ikonę, należy najpierw gruntownie zgłębić symbolikę postaci biblijnych, ich atrybutów, kanony kolorystyki, kompozycji oraz perspektywy – mówi Anna Syta z Pracowni Ikon pw. Świętego Antoniego, prowadząca warsztaty indywidualne i grupowe dla miłośników ikonopisarstwa. I dodaje: istnieje wiele różnych stylów pisania ikon, które na przestrzeni setek lat ulegały – i ulegają zmianom, dlatego przed rozpoczęciem pracy nad ikoną warto zapoznać się z dziełami mistrzów, takich jak: Andriej Rublow oraz odwiedzić lokalne muzea, by porównać ikony anonimowych mnichów staroobrzędowców, karpackie czy współczesne, wykonywane na drewnie, blasze, tkaninach bądź w kamieniu. Warto również zapoznać się z historią życia osoby, której ikonę będziemy wykonywać a także sposób jej przedstawiania w malarstwie.
Zgodnie z kanonem, w tradycyjnych ikonach należy stosować czyste barwy: czerwień, złoto, biel, niebieski, zielony, purpurowy i brązowy, a poszczególne kolory nakładane są od ciemniejszych po jaśniejsze. Postaci powinny być ukazane prosto, bez ozdobników, w skromnych szatach, zakrywających całe ciało, z wyłączeniem twarzy i dłoni. Charakterystycznym elementem ikon są również duże, wyraźne aureole wokół głowy przedstawionych na obrazie świętych.
Etapy pisania tradycyjnej ikony
Ikonę należy pisać na starannie wysuszonej, gładkiej desce z drewna liściastych gatunków, która następnie pokrywana jest płótnem lnianym lub bawełnianym oraz ułożonymi warstwowo mieszankami kredy i kleju króliczego, stanowiącymi podłoże dla wstępnego szkicu postaci.Na przygotowanej, wygładzonej powierzchni, powstaje rysunek, na następnie wybrane partie szkicu są żłobione rylcem na warstwie lewkasu. Wgłębienia aureoli są później złocone, a postacie pokrywane stopniowo ciemnymi i jasnymi farbami. Końcowy etap ikonopisania stanowi podpisanie ikony. Po odpowiednio długim czasie schnięcia wykonuje się lakierowanie, dzięki któremu obraz zostaje zabezpieczony przed kurzem i wilgocią.