Śmierć dłużnika, przeciwko któremu toczy się postępowanie komornicze, to dla wierzycieli niezwykle trudna sytuacja. Większość z nich mylnie zakłada, że wraz z tym wydarzeniem, kończą się także wszelkie czynności egzekucyjne. Tymczasem komornicy dysponują narzędziami umożliwiającymi im windykację należności nawet po śmierci dłużnika. Jakie środki może zastosować funkcjonariusz publiczny, by zaspokoić wierzyciela?

Postępowanie komornicze a śmierć dłużnika

Postępowanie komornicze toczy się dalej, nawet jeśli informacja o śmierci dłużnika zostanie zweryfikowana we właściwym urzędzie stanu cywilnego. Zgodnie z art. 922 k.p.c. obowiązek uregulowania należności przechodzi na spadkobierców osoby zadłużonej. Ci mają 6 miesięcy na złożenie oświadczenia przed sądem lub notariuszem o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Okres ten liczy się od dnia, w którym spadkobiercy dowiedzieli się o powołaniu do spadku. Spadkobierca dziedziczy po dłużniku wszelkie dobra, a więc nie tylko rzeczy wartościowe, ale również długi. Trzeba jednak zaznaczyć, że następca prawny może przyjąć spadek z pewnym ograniczeniem w kwestii odpowiedzialności za zobowiązania finansowe zmarłego. Sposób przyjęcia spadku determinuje poniekąd to, czy wierzyciel odzyska swoje pieniądze w całości, czy tylko częściowo. Jeśli spadkobierców jest kilkoro, ich odpowiedzialność za długi będzie mieć solidarny charakter aż do czasu podziału majątku. Oznacza to, że wierzyciel może upomnieć się o spłatę długu od wszystkich spadkobierców łącznie lub od każdego z osobna. Z chwilą, gdy podział spadku zostanie dokonany, spadkobierców obciąża jedynie część długu proporcjonalna do wielkości otrzymanych dóbr materialnych.

Co powinien zrobić wierzyciel na wieść o śmierci dłużnika?

Wierzyciel, który został poinformowany o śmierci dłużnika, musi złożyć do sądu wniosek o nabycie długu. Do zadań sądu należy bowiem rozstrzygnięcie, kto jest spadkobiercą dłużnika i w jakim stopniu powinien odpowiadać za jego zobowiązania finansowe. Postępowanie spadkowe znacząco przyspiesza ten proces, bo dzięki niemu od razu wiadomo, kogo można pociągnąć do odpowiedzialności za długi zmarłego. Bardzo rzadko zdarza się, by spadkobiercy sami zadeklarowali chęć spłaty zobowiązań spadkodawcy. Raczej to wierzyciele muszą zadbać o swój interes. Dane o tym, kto dziedziczy po zmarłym, można uzyskać w sądzie spadku właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Co w sytuacji, gdy dłużnik nie miał spadkobierców? Jak wyjaśnia Artur Królasik Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Wołominie – w przypadku, gdy dłużnik nie ma żadnych spadkobierców, lub gdy wszyscy następcy prawni zrzekli się spadku, majątek osoby zadłużonej przechodzi na rzecz Skarbu Państwa. Państwo zaś nie może ponosić odpowiedzialności za zadłużenie swojego obywatela. Wierzyciele, którzy znajdą się w podobnej sytuacji, nie mają niestety większych szans na odzyskanie należności.

Jaka jest kolejność zajmowania majątku?

W pierwszej kolejności komornicy zajmują konto bankowe osoby odpowiedzialnej za spłatę zadłużenia. Jeśli jednak nie jest to możliwe, egzekucję prowadzi się z ruchomości. Najczęściej zajęciu podlegają samochody, maszyny rolnicze, jednoślady, rzadziej wartościowe przedmioty z mieszkania dłużnika. Oprócz tego komornik może zająć nieruchomość należącą do dłużnika, lecz jest to procedura czasochłonna i skomplikowana. Uskutecznia się ją w momencie, gdy zadłużenie jest bardzo wysokie lub gdy to jedyny, wartościowy składnik majątku osoby zadłużonej. A czego komornik zająć nie może?

  • Urządzeń domowych, które są niezbędne do życia np. lodówka, pralka,

  • świadczeń wypłacanych w ramach pomocy społecznej,

  • zapasów żywności i opału,

  • narzędzi i surowców potrzebnych do wykonywania pracy zarobkowej,

  • ubrań, bielizny i tekstyliów domowych.

Czy można samodzielnie wybrać komornika?

Odzyskiwanie należności po śmierci dłużnika jest trudniejsze niż za jego życia. Warto więc wybrać komornika, który dołoży wszelkich starań, by ściągnąć jak największą część zadłużenia od następców prawnych zmarłego. Trzeba jednak zaznaczyć, że wybór funkcjonariusza publicznego jest możliwy jedynie w obrębie sądu rejonowego, czyli konkretnego rewiru. Komornik wybrany przez wierzyciela nie może odrzucić skierowanej do niego sprawy. Skuteczność funkcjonariusza publicznego zależy od jego zaangażowania w postępowanie egzekucyjne. Dobry komornik nie boi się pracy w terenie i używa wszystkich instrumentów prawnych, by zmusić dłużnika do spłaty należności.