Nikt nie zastanawia się nad tym, które ucho lepiej słyszy, czy które oko lepiej widzi. Dominacja ucha, oka, ręki czy nogi mają wpływ na to jak działamy, chociaż na co dzień nie jesteśmy tego świadomi. Lateralizacja, czyli stronność ciała jest niezmiernie ważną zdolnością, która ustala się już w dzieciństwie. Lateralizacja słuchowa jest bardzo ważna, ponieważ ma wpływ na zdolności komunikacyjne oraz procesy uczenia się.
Lateralizacja słuchowa – czym jest?
Lateralizacja to biologiczna i zmysłowa stronność ciała, która ma wpływ na funkcjonowanie całego ludzkiego organizmu. Stronność ciała dotyczy nie tylko narządu słuchu, ale też rąk, nóg czy oczu. Stopniowo u dziecka rozwija się dominacja oka, nogi, ręki czy ucha bezpośrednio związana z dominacją półkul mózgowych.
Lateralizacja słuchowa odgrywa znaczną rolę w procesie słuchania, a wiele badań dowodzi, że lewe ucho i prawe ucho odbierają dźwięki w odmienny sposób. Okazuje się, że od tego, które ucho „słyszy” lepiej zależy bardzo wiele, jak choćby jak odbieramy otaczającą nas rzeczywistość czy też jakie mamy zdolności do nabywania wiedzy. Ta swoista asymetria w słyszeniu prawym i lewym uchem wpływa na funkcjonowanie człowieka w otaczającym świecie. Różnice w asymetrii lateralizacji słuchowej wynikają z budowy mózgu-lewa i prawa półkula mózgu przetwarza różne bodźce.
Prawa półkula odpowiedzialna jest za emocje, więc łatwiej rozpoznaje dźwięki całościowe, takie jak na przykład: płacz, szum lasu czy śmiech. Lewa półkula przystosowana jest do odbierania mowy, czyli bodźców dźwiękowych, wymagających sekwencyjnego przetwarzania. Każda z półkul powiązana jest z przeciwległym uchem, dlatego też prawe ucho przesyła informacje do lewej półkuli, a lewe ucho do prawej półkuli mózgowej. Należy podkreślić, że to właśnie prawe ucho wychwytuje dźwięki znanego języka i przesyła do lewej półkuli, gdzie znajduje się główny ośrodek mowy.
Prawidłowa lateralizacja słuchowa i jej zaburzenia
Badania prowadzone przez wielu naukowców, w tym przez profesora Alfreda Tomatisa, wykazały, że prawidłową lateralizacją jest lateralizacja prawouszna. Wynika to z wcześniej wspomnianej budowy mózgu. Informacje wychwytywane przez prawe ucho są ważniejsze w ogólnym rozumieniu, gdyż przekazują bodźce związane z komunikowaniem się z innymi. Dominacja prawego ucha jest o tyle ważna w tym procesie, że zebrane informacje trafiają najkrótszą możliwą drogą do lewej półkuli. Zaś w przypadku osób z dominującym uchem lewym, informacje związane z percepcją mowy mają dłuższą drogę do przebycia – najpierw trafiają do półkuli prawej (emocjonalnej), a następnie do lewej za pośrednictwem ciała modzelowatego.
Lateralizacja lewouszna wydłuża proces rozumienia o ułamki sekundy, ale skutki mogą być poważne. Osoby z lateralizacją prawouszną lepiej i łatwiej radzą sobie w społeczeństwie oraz mają mniejsze problemy w komunikowaniu się. Zaburzenia lateralizacji mogą skutkować wieloma problemami. Z powodu dominacji lewego ucha pojawiają się trudności z uczeniem się, a nawet nauką mowy. Zaburzenia obejmują m.in. problemy z wykonywaniem poleceń, zapamiętywaniem informacji, przyswajaniem języków obcych, a nawet jąkaniem się. Wdrożenie odpowiedniej terapii u logopedy jest więc nieodzowne.
Terapia uwagi i lateralizacji słuchowej metodą prof. Alfreda Tomatisa
Najskuteczniejszą metodą radzenia sobie z deficytami lateralizacji i uwagi słuchowej jest terapia opracowana przez francuskiego otolaryngologa, prof. Alfreda Tomatisa. Na podstawie swoich wieloletnich badań opracował terapię opartą na wiedzy o uwadze słuchowej, która ma przede wszystkim działać na poziomie neurologicznym. Katarzyna Flak jest specjalistką w tej dziadzienie i od lat pomaga małym pacjentom w swoim Centrum Terapii Logopedycznej w Kościanie. Terapia uwagi i lateralizacji słuchowej przynosi wymierne efekty – dzieci łatwiej się koncentrują, a jakość nauki oraz zdolności językowe podnoszą się. Nie bez znaczenia jest również poprawa w sferze komunikacji, dzieciom znacznie łatwiej odnaleźć się w relacjach społecznych. Trzeba zachować czujność i obserwować swoją pociechę, a gdy zauważymy niepokojące objawy należy udać się do logopedy. Szacunkowo aż 20% dzieci ma problemy z nauką i wymagają specjalnego podejścia edukacyjnego połączonego z odpowiednią terapią logopedyczną.
Terapia uwagi i lateralizacji słuchowej dedykowana jest między innymi dzieciom: z opóźnionym rozwojem mowy, z zaburzeniami koncentracji, z dysleksją, z ADHD, z autyzmem, z zaburzeniami genetycznymi.
