Autoklaw to urządzenie wykorzystywane do sterylizacji, czyli niszczenia chorobotwórczych czynników biologicznych oraz ich form przetrwalnikowych za pomocą nasyconej pary wodnej pod ciśnieniem – właśnie dlatego jest nazywany również sterylizatorem parowym. Na czym dokładnie polega sterylizacja parą wodną i jak przebiega ten proces w autoklawie? Sprawdźmy.
Podstawy sterylizacji parą wodną
Za wykorzystaniem do sterylizacji nasyconej pary wodnej pod ciśnieniem zamiast suchego gorącego powietrza przemawia znacznie wyższa skuteczność biobójcza – właśnie dlatego autoklaw jest ważnym elementem wyposażenia laboratoriów. Proces sterylizacji prowadzony jest w hermetycznej komorze sterylizatora parowego (autoklawu), co umożliwia wykorzystanie zależności temperatury nasyconej od ciśnienia. W wyniku wzrostu ciśnienia w autoklawie wzrasta też temperatura – w zależności od przyjętego programu do 121 °C lub więcej; im wyższa temperatura sterylizacji, tym krótszy wymagany czas ekspozycji sterylizowanych materiałów. Istotnym parametrem nasyconej pary wodnej jest czystość – uzależniona od jakości wody użytej do jej wyprodukowania. Wszystkie z wymienionych czynników podlegają kontroli operatora autoklawu, przy czym obecnie pracą sterylizatora najczęściej steruje komputer.
Przebieg sterylizacji w autoklawie
Proces sterylizacji parą wodną przebiega trójfazowo. W fazie wstępnej powietrze znajdujące się w autoklawie jest usuwane i zastępowane parą wodną. Dochodzi też do podgrzania sterylizowanego materiału, zamkniętego w specjalnych opakowaniach (np. w workach do sterylizacji dostępnych w Labo.24.pl). W fazie sterylizacji, poprzez utrzymanie zadanego ciśnienia i wilgotności, w komorze utrzymywana jest zadana temperatura przez określony czas. W fazie końcowej dochodzi do obniżenia ciśnienia w komorze, co skutkuje spadkiem temperatury; poprzez wytworzenie próżni para jest usuwana z komory, a wysterylizowany materiał schnie.
Ze względu na wysoką skuteczność sterylizacji parą wodną i niewielkie koszty procesu autoklawy znajdują szerokie zastosowanie w rozmaitych branżach. Używane są np. do sterylizacji narzędzi w gabinetach stomatologicznych, ale też do unieszkodliwiania odpadów medycznych w placówkach służby zdrowia. Są niezastąpione także w laboratoriach, gdzie zapewniają jałowość szklanych naczyń i przyrządów wielokrotnego użytku – warunek konieczny dla wiarygodności badań. W laboratoriach technologicznych autoklawy bywają wykorzystywane również do testów na starzenie się materiałów.