Stara legenda ludowa głosi, że był zjadany przez niedźwiedzie tuż po przebudzeniu z zimowego snu. Stąd też miała wziąć się jego nazwa. Długo traktowany był tylko jako ciekawostka przyrodnicza. Czosnek niedźwiedzi – bo to o nim mowa, od lat słynie jednak ze swoich zdrowotnych właściwości. Choć wygląda niepozornie, to skrywa w sobie wielką moc. Co warto wiedzieć o tej wyjątkowej roślinie?    

Czosnek niedźwiedzi a czosnek pospolity

Nazywany jest czosnkiem cygańskim lub cebulą czarownic. Był wykorzystywany już w starożytności, ale na długo popadł w zapomnienie. Od lat jest jednak równie popularny, jak jego znany wszystkim klasyczny odpowiednik. Czosnek niedźwiedzi występuje powszechnie w Polsce (np. w Puszczy Kampinoskiej czy w Bieszczadach) i w wielu innych krajach Europy. W naturalnych warunkach można odnaleźć go przede wszystkim w lasach liściastych.

Działanie zdrowotne tej rośliny jest zbliżone do czosnku pospolitego, ale znacząco różnią się one od siebie wyglądem. Czosnek niedźwiedzi nie występuje bowiem pod postacią cebuli. Charakteryzują go:

  • 20/30-centymetrowe liście – wydzielające mocny zapach (najbardziej wartościowe są te młode i zielone, zbierane jeszcze przed kwitnieniem);
  • białe kwiaty – występujące w okresie rozkwitu;
  • bulwy – zbierane we wrześniu i październiku, niewykształcające „ząbków”;   

Te cechy upodabniają czosnek niedźwiedzi do trujących konwalii i zimowita. Należy pamiętać, że jego dzika odmiana została objęta ochroną. Oznacza to, że nie wolno go zrywać w lesie, ale można uprawiać w domu lub ogródku. Roślinę w suszonej formie kupimy w sklepach zielarskich i marketach ze zdrową żywnością.

Wpływ na zdrowie i właściwości czosnku niedźwiedziego

W zielarstwie olbrzymie walory prozdrowotne czosnku niedźwiedziego odkryto już bardzo dawno. Dziś wiemy, że roślina ta ma zdecydowanie większe spektrum działania niż zwykły czosnek. Co więc leczy czosnek cygański? Do jego najważniejszych właściwości zaliczamy:

  1. Zapobieganie infekcjom wirusowym i bakteryjnym – jest najbogatszą w siarkę rośliną w Europie, przez co wpływa na wzmocnienie odporności organizmu. W ten sposób chroni przed szkodliwym działaniem wirusów i bakterii.
  2. Przyśpieszenie leczenia chorób górnych dróg oddechowych – zawarte w czosnku niedźwiedzim związki fenolowe mogą między innymi rozrzedzać zalegającą w oskrzelach wydzielinę.
  3. Korzystny wpływ na układ krążenia – obniża poziom cholesteroli i trójglicerydów.
  4. Ochrona przed rozwojem nadciśnienia, miażdżycy i zakrzepów – dzięki zawartym w roślinie antyoksydantom (witaminom A, C i E).
  5. Regeneracja flory bakteryjnej jelit.
  6. Oczyszczanie organizmu z toksyn.
  7. Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi.
  8. Zapobieganie zaparciom i wzdęciom.
  9. Działanie przeciwpasożytnicze – stosowany jako środek przeciwko owsikom i glistom ludzkim.

Do czego można stosować czosnek cygański?

Cenne właściwości zdrowotne czosnku niedźwiedziego, to nie jedyna charakterystyczna cecha tej rośliny. Ma ona szeroki wachlarz zastosowań w codziennej kuchni, ponieważ wyróżnia się doskonałym smakiem. Należy pamiętać, że poddanie go obróbce termicznej może spowodować utratę części walorów kulinarnych oraz leczniczych wartości.

Najlepiej spożywać czosnek niedźwiedzi na surowo. Wczesną wiosną ma on łagodny i lekko słodkawy aromat, dzięki czemu nadaje świeżość wielu daniom. Jest delikatniejszy niż jego tradycyjny odpowiednik. Po okresie kwitnienia liście czosnku stają się łykowate i twarde. Suszoną wersję można często odnaleźć w mieszankach przyprawowych. Świetnie podkreśla smak mięsnych potraw, lecz w zasadzie można dodawać ją do wszystkiego. Udowadnia to wiele przepisów na wykorzystanie czosnku niedźwiedziego np. do nalewek, sałatek i zup.   

Ten gatunek czosnku znajduje się również w składzie wielu kosmetyków. Bardzo dobrze wpływa na kondycję włosów, skóry i paznokci poprzez zawarte w nim związki siarki. Może być stosowany w postaci okładów i maseczek na bazie miodu oraz jogurtu. Dodatkowo pomaga w leczeniu i zwalczaniu trądziku. W lodówce można przechowywać czosnek niedźwiedzi przez wiele miesięcy, więc warto go w tym czasie dobrze wykorzystać.