Skrzypce, altówki i wiolonczele to instrumenty strunowe smyczkowe, które przepięknie brzmią zarówno solo, jak i w większym składzie orkiestry symfonicznej. Świetnie sprawdzają się również w kameralnym kwartecie. Od tego, czy dźwięk będzie aksamitny i miły dla ucha zależy nie tylko warsztat techniczny muzyka, ale także budowa samego instrumentu. Jego wykonanie, renowację czy naprawę warto więc powierzyć sprawdzonej pracowni lutniczej.

Budowa instrumentu strunowego smyczkowego

Cechą nadrzędną dla instrumentów strunowych jest to, że źródło dźwięku stanowi w nich wprawiona w drgania struna. Można go jednak wydobywać na różne sposoby, stąd podział na instrumenty klawiszowe, szarpane oraz smyczkowe. W tej ostatniej grupie, do której zalicza się skrzypce, altówkę, wiolonczelę i kontrabas, za wywołanie drgania struny odpowiada drewniany smyczek, na który naciągnięte jest końskie włosie.

Chociaż wymienione wyżej chordofony różnią się chociażby wielkością i barwą dźwięku, ich budowa co do zasady jest podobna. Wszystkie składają się:

  • pudła rezonansowego, w którym znajdują się dwa otwory w kształcie litery F;

  • główki o kształcie ślimaka, w którą wbite są cztery kołki i która stanowi zakończenie pozbawionego progów gryfu;

  • szyjki, której wierzchnia część nosi nazwę podstrunnicy, z mostkiem i strunami;

  • smyczka.

Zadaniem strun jest otrzymanie konkretnej częstotliwości dźwięku. Dzięki temu, że na główce znajdują się kołki, dzięki nakręcaniu śrub można odpowiednio napiąć struny i uzyskać właściwy strój. Dźwięk wydobywa się, przesuwając smyczkiem po strunach (legato), uderzając w strunę włosiem (spiccato) albo drzewcem smyczka (col legno) lub też szarpiąc ją, przez co uderza o gryf (klang). Chociaż większość instrumentów smyczkowych powstaje obecnie seryjnie, profesjonalni artyści wciąż korzystają z usług lutników, takich jak Danuta Pawlikowska z Pracowni Lutniczej w Krakowie, zajmująca się wytwarzaniem i naprawą skrzypiec, a także renowacją altówki oraz innych instrumentów strunowych.

Pudło rezonansowe w skrzypcach lutniczych i nie tylko

Rolą każdego pudła rezonansowego, składającego się z górnej i dolnej płyty, które są połączone drewnianym patyczkiem, zwanym duszą, jest wzmocnienie dźwięku. Dlatego też jego budowa determinuje ogólny ton instrumentu i znacznie wpływa na jakość wydobywanego dźwięku. Struna, wprawiona z drganie, powoduje powstawanie fal dźwiękowych. Powietrze, które znajduje się w pudle rezonansowym, zostaje pobudzone przez docierające do niego fale i w efekcie również zaczyna drgać. Co ciekawe, współczesne instrumenty strunowe bazują na klasycznym pudle rezonansowym, które zostało wynalezione dopiero w XIX wieku, a więc nie tak dawno temu, przez hiszpańskiego gitarzystę i lutnika, Antonia de Torres.

Budową pudeł rezonansowych oraz renowacją skrzypiec i innych chordofonów zajmują się specjaliści. Doświadczony lutnik uzupełnia, a także odnawia stare powłoki lakieru. Potrafi również zreperować elementy konstrukcyjne i wyeliminować uszkodzenia mechaniczne. Do jego zadań należy ponadto wymiana strun, właściwe ustawienie mostka oraz zamontowanie nowego włosia na smyczku.