Z relacji nauczycieli i pedagogów wynika, że uczniowie przejawiający zaburzenia zachowania stanowią od 10 do 30% wszystkich dzieci w klasie czy szkole. Nietrudno sobie wyobrazić, jak bardzo wpływa to na proces nauczania. Tacy uczniowie mają problemy z komunikacją z rówieśnikami, rodzicami i dorosłymi. Często przykleja im się łatkę „niegrzecznych” i „niewychowanych”. Jak zrozumieć dziecko z zaburzeniami zachowania?
Co jest powodem zaburzeń zachowania u dzieci?
O zaburzonym zachowaniu mówimy wtedy, gdy jest ono nieadekwatne do sytuacji i ma powtarzalny charakter. W różnych sytuacjach dziecko przejawia stały, nacechowany negatywnie stereotyp zachowania, który ma szkodliwy wpływ zarówno na nie samo, jak i na otoczenie. Co może być tego przyczyną?
Najczęściej zaburzenia zachowania u dzieci uwarunkowane są czynnikami biologicznymi (np. dysfunkcje układu nerwowego) i genetycznymi. Nie bez znaczenia jest też środowisko, w którym dorasta dziecko. Zmiany w zachowaniu mogą wywołać urazy psychiczne oraz destrukcyjne wzorce zachowań, których uczeń jest świadkiem. Skutki zaburzeń zachowania są zwykle podobne, jednak postępowanie nauczyciela powinno być różne w zależności od źródła problemu.
Jak przez otoczenie widziane jest dziecko z zaburzeniami zachowania?
Uczeń z zaburzeniami zachowania ma poważne problemy z przystosowaniem się do poleceń rodziców, opiekunów i nauczycieli. Stale wchodzi w konflikty z otoczeniem, przez co postrzegany jest jako agresywny, niegrzeczny i źle wychowany. Dziecko z podobnymi problemami przejawia niechęć do nauki i współpracy z rówieśnikami.
Nie czuje odpowiedzialności za swoje czyny i żyje chwilą, co znaczy, że nie dba o swój dobrostan w przyszłości. Często jest to uczeń z silnie zaburzoną samooceną. Może być też tak, że zaburzenia zachowania wynikają z faktu, że nikt nie nauczył dziecka, jak postępować właściwie. W związku z tym nie potrafi ono odnaleźć się w życiu społecznym.
Czym cechuje się zaburzenie zachowania u dziecka?
Uczniowie z zaburzeniami zachowania często stosują przemoc fizyczną i słowną w stosunku do innych dzieci oraz osób dorosłych. Lekceważą polecenia nauczyciela, ignorują go lub prowokują do kłótni. Często wybuchają gniewem, wykazują dużą ruchliwość i są hałaśliwe. Dziecko z zaburzeniami zachowania może też posuwać się do kradzieży, aktów wandalizmu, niszczenia mienia czy palenia papierosów.
Jak radzić sobie z uczniem z podobnymi problemami?
Nie da się ukryć, że praca z problematycznym uczniem rodzi wiele trudności i frustracji. Kluczowe jest zbudowanie więzi z dzieckiem, ustalenie przyczyny problemu i współpraca z rodzicami oraz gronem specjalistów, pod opieką których znajduje się uczeń. Niepubliczny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli „Supernauczyciel” prowadzi szkolenia i warsztaty dla pedagogów, którzy mierzą się z podobnymi wyzwaniami w codziennej pracy. Udostępnia też materiały pomocnicze, z których mogą korzystać nauczyciele w trakcie zajęć.
