Notariusz dokonuje czynności notarialnych, którym strony są zobowiązane lub pragną nadać formę notarialną o charakterze dokumentu urzędowego. Przy ich dokonywaniu notariusz obowiązany jest czuwać nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których dana czynność może nieść skutki prawne. Czynności notarialne dotyczą różnych sfer życia, takich jak dziedziczenie czy sprawy majątkowe małżonków.
Czynności notarialne z zakresu prawa spadkowego
Wśród czynności notarialnych z zakresu prawa spadkowego można wyróżnić m.in. sporządzenie testamentu, poświadczenie dziedziczenia, przeprowadzenie działu spadku czy też złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Testament to dokument zawierający rozrządzenie spadkodawcy majątkiem na wypadek śmierci. Może on zostać sporządzony w formie aktu notarialnego – wówczas notariusz zadba o to, by ostatnia wola spadkodawcy była wyrażona w sposób, który nie budzi wątpliwości. Od marca 2009 roku istnieje możliwość zrealizowania procedury spadkowej w kancelarii notarialnej. Postępowanie spadkowe przeprowadzane przed notariuszem składa się z kilku etapów i zostaje zakończone w chwili zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia. Wszystkie czynności przeprowadzane są jednego dnia. Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza pełni taką samą funkcję jak stwierdzenie nabycia spadku przez sąd.
W sytuacji, gdy do dziedziczenia po spadkodawcy uprawniony jest więcej niż jeden spadkobierca, można przeprowadzić tzw. dział spadku. Jest to czynność notarialna polegająca na podziale majątku spadkowego, czyli ustaleniu konkretnie, jakie składniki majątku spadkowego mają przypaść poszczególnym spadkobiercom. Jeżeli do spadku należy nieruchomość, ograniczone prawa rzeczowe bądź własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu, umowa o dział spadku wymusza zachowanie formy aktu notarialnego.
Odrzucenia spadku można dokonać wyłącznie po śmierci spadkodawcy. Według przepisów spadkobierca ma sześć miesięcy na odrzucenie odziedziczonego spadku, licząc od dnia uzyskania informacji o powołaniu do dziedziczenia. W przypadku odrzucenia spadku przechodzi on na zstępnych spadkobiercy, czyli na jego dzieci. Oświadczenie należy złożyć u notariusza bądź przed sądem.
Czynności notarialne a sprawy majątkowe małżonków
Małżonkowie mogą chcieć wprowadzić w swoim związku małżeńskim inny ustrój niż wspólność ustawowa majątkowa małżeńska, którą przewiduje ustawa. W tym celu niezbędne jest zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej w formie aktu notarialnego. Należy pamiętać, że taką umowę sporządzić można także przed zawarciem związku małżeńskiego. W treści umowy małżonkowie mogą zdecydować o wyłączeniu wspólności ustawowej, jej ograniczeniu, ustanowieniu rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków czy też o rozszerzeniu wspólności ustawowej. Po zniesieniu wspólności ustawowej majątkowej małżonkowie mogą dokonać podziału majątku wspólnego. Jeśli strony są w stanie dojść do porozumienia w kwestii podziału majątku, wówczas możliwe jest jego dokonanie w sposób umowny przed notariuszem.
